İşlem hacmine, Türkiye Varlık Fonu’nun Türk Telekom yatırımı damga vurdu. Özel sermaye fonları yatırım yapmakta zorlanırken, finansal yatırımcı piyasasını varlık fonları, girişim sermayesi ve melek yatırımcılar şekillendirdi.

Deloitte Türkiye’nin açıkladığı 2022 yılı birleşme ve satın almaların genel görünümünü ortaya koyan raporuna göre, pandemi sonrası dönemde Türkiye piyasası istikrarlı bir işlem seviyesine ulaşmayı başardı. Türkiye’de birleşme ve satın alma işlemlerinde 2022’de 400’ün üzerinde işlem adedi ile yaklaşık 11 milyar dolar değerinde işlem gerçekleşti. Yıllık işlem hacmi son 10 yıl ortalamasının altında kalmakla birlikte, işlem hacminde görülen artış önceki yıla göre yüzde 8’lik büyümeye işaret ediyor. 

Türkiye’de, birkaç büyük çaplı işlem toplam yıllık işlem hacmi üzerinde belirleyici oldu. İlk 10 işlem, toplam işlem hacminin yaklaşık yüzde 50’sini oluştururken, işlem sayısının yüzde 73’üne karşılık gelen 10 milyon doların altındaki işlem büyüklüğüne sahip 295 işlem, toplam işlem hacminin yalnızca yüzde 4’ünü oluşturdu. İşlem hacminin yüzde 15’i yılın en büyük işlemi olan Türkiye Varlık Fonu – Türk Telekom işleminden geldi. Ortalama işlem hacmi 27 milyon dolar ile geçmiş yıllara benzer bir seviyede gerçekleşti. 

Deloitte Türkiye Birleşme ve Satın Alma Hizmetleri Lideri Özlem Ulaş: “Küresel işlem hacminde daralma yaşanan bir yılda Türkiye’ye yönelik işlemlerde istikrarlı bir ivme yakalanmış durumda. Büyük ölçekli bazı stratejik yatırımcı işlemleri gerçekleşti. Ancak hareketlilik yine küçük ve orta işlemler pazarındaydı. Temkinli davranan yabancı yatırımcılar işlem hacminin yarısını oluşturmakla beraber, toplam yabancı işlem hacmi bir önceki yıla göre düşüş gösterdi. Küresel salgın tarihe karışırken, Rusya-Ukrayna savaşı, Avrupa’nın enerji güvenliği ve küresel enflasyonist baskılar yeni risk ve belirsizlikler olarak karşımıza çıkıyor. Yatırım ortamındaki tüm zorluklara rağmen birleşme ve satın alma işlemlerinde canlılık devam ediyor” dedi.

Deloitte Türkiye Birleşme ve Satın Alma Hizmetleri Direktörü Duygu Doğançay: “Pandemi sonrası dönemde birleşme ve satın almalar ortalama 10 milyar dolar seviyesinde seyrediyor. Bu aynı zamanda son on yıllık ortalamaya da denk gelen bir seviye. Bu yıl 11 milyar dolarlık işlem hacmiyle geçen yılın bir parça üzerine çıkıldı. Girişim sermayesi alanında ve start-up yatırımlarında görülen hareketlilik devam etti. Yaklaşan seçim döneminin ve küresel konjonktürün yarattığı belirsizliklere rağmen, stratejik yatırımcıların uzun vadeli yatırım iştahları ve teknoloji odaklı girişim sermayesi yatırımlarının yüksek büyüme potansiyeli ile Türkiye, yatırımcıların ilgisini çekmeye devam etmekte. Türkiye pazarına yönelik bu dinamikler önümüzdeki döneme dair olumlu sinyaller veriyor.” diye konuştu.

Küresel işlemler frene bastı

2021'de tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşan küresel birleşme ve satın alma işlemleri, 2022’de yüzde 38 oranında daralarak yaklaşık 2,9 trilyon dolara (2021- yaklaşık 4,7 trilyon dolar) geriledi. Enflasyonist ortam, sıkılaşan ekonomi politikaları, yükselen enerji fiyatları ve Ukrayna'da devam eden savaş gibi faktörler nedeniyle yatırımcıların riskten kaçındığı görüldü. Bununla birlikte, 2021'de görülen tarihi büyümeye rağmen, 2022'de küresel işlem hacminin pandemi öncesi seviyelere paralel gerçekleştiği söylenebilir. 

Küresel birleşme ve satın almalarda bilgi teknolojileri, gayrimenkul ve sağlık en aktif sektörler olarak öne çıktı. Büyük ölçekli bilgi teknolojisi ve gayrimenkul sektörü işlemleri bu sektörlerin işlem hacmine etki etti. En büyük düşüş ise finansal hizmetlerde yaşandı. Bununla birlikte yavaşlama tüm sektörlerde belirgin oldu.

Yabancı yatırımcı işlem hacmi daraldı

Türkiye’de gerçekleşen işlemlerde yerli ve yabancı yatırımcılar işlem hacmini neredeyse eşit olarak paylaştı. Yabancı yatırımcılar işlem hacminin %51’ini oluşturdu. Melek yatırımcıların büyük rol oynadığı işlem sayısında yerli yatırımcılar yüzde 76 oranı ile öne çıktı. Türk yatırımcıların dahil olduğu işlemlerin toplam değeri yüzde 27 artarak 5,4 milyar dolara ulaştı, toplam işlem sayısı da yüzde 2 oranında arttı. 

Öte yandan küresel ekonomik çalkantıların gölgesinde yabancı yatırımcıların Türkiye’ye yönelik yatırımları 2022’de yüzde 6 oranında düşüşle 5,5 milyar dolara geriledi. En büyük yabancı yatırımcı işlemi 1,4 milyar dolar tutarındaki İspanyol BBVA'nın hissedarı olduğu Garanti Bankası'ndaki paylarını artırma işlemi oldu.

Yabancı yatırımcıda en büyük pay Körfez Bölgesi’nden 

Körfez sermayesi yatırımları 2022’de 2,3 milyar dolar ile son 5 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Buna göre, körfez bölgesinden yatırımcılar toplam yabancı yatırımcı işlem hacminin yüzde 42’sini oluşturdu. Güneş enerjisi alanında IHC - Kalyon Enerji (490 milyon dolar) işlemi, Mubadala liderliğinde Getir’in 768 milyon dolar tutarındaki yatırım turu ve QIA - Dream Restaurants yatırımları körfez sermayesinin önemli işlemleri olarak öne çıktı. 

Avrupalı yatırımcılar bir kez daha 44 işlemle liderliği üstlenirken, Asya-Pasifik bölgesinin katkısı yüzde 2 ile sınırlı kaldı. Avrupalı yatırımcıların işlem hacmindeki payı 2021'de yüzde 29'dan 2022'de yüzde 39'a yükseldi. 

2021’de 3,6 milyar dolar seviyesinde olan Kuzey Amerikalı yatırımcıların işlem hacmi yaklaşık 840 milyon dolar seviyesine geriledi. 

Türkiye, oyun sektörünün çekim merkezi 

Finansal yatırımcılar, yaklaşık 5 milyar dolar değerinde 268 adet işlem gerçekleştirdi. Bununla birlikte büyük ölçekli Türk Telekom ve Getir işlemlerinin etkisiyle finansal yatırımcıların işlem hacmi yüzde 19 oranında artış gösterdi. Finansal yatırımcıların toplam işlem sayısında en büyük paya sahip olan risk sermayesi ve melek yatırımlarının toplamı 240’ın üzerinde işlem ile 1,6 milyar dolar oldu. Bu yatırımcıların toplam işlem sayısına katkısı yüzde 66'ya ulaştı.

Teknoloji, mobil ve internet, e-ticaret ve oyun sektörleri risk sermayesi için en cazip sektörler oldu. Bu alanda Getir (768 milyon dolar), Dream Games (255 milyon dolar) ve Insider (121 milyon dolar) yatırımları öne çıktı.

Oyun sektörü işlemleri 2022'de yaklaşık 530 milyon dolar ve 30'un üzerinde işlemle bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 80 oranında artış gösterdi. Oyun işlem hacminde görülen iki kat artış, 2022 boyunca yatırımcıların oyuna olan ilgisinin devam ettiğini gösterdi. Gelecek vaat eden Türkiye pazarı, 500'den fazla oyun stüdyosuyla son yıllarda oyun yatırımcıları için dünya çapında bir çekim merkezi haline geldi. Dream Games’in değerlemesi yaklaşık 2,75 milyar dolara ulaşırken, Spyke Games VC Griffin Gaming Partners’dan 50 milyon ABD gibi rekor bir seviyede başlangıç yatırımı aldı.

Özel sermaye fonları sessiz kaldı

Özel sermaye fonları tarafından gerçekleştirilen işlem sayısı son 5 yıla göre benzer seviyede kalırken, işlem değeri 2021’deki 2,3 milyar dolar seviyesinden 2022’de 390 milyon dolar seviyesine önemli ölçüde geriledi. İmalat, enerji, telekomünikasyon, e-ticaret ve finansal hizmetler, özel sermaye fonları arasında trend olan sektörler oldu. Özel sermaye fonları ve diğer finansal yatırımcılar toplam 5 adet çıkış işlemi gerçekleştirdi.

Küçük ve orta ölçekli işlemler pazarında canlılık devam etti

 En büyük 10 işlemin toplam işlem hacmine katkısı yaklaşık yüzde 50 oldu (2021 – yüzde 46). İşlem değeri 500 milyon doların üzerinde olan yalnızca 4 işlem gerçekleşti. Açıklanan en büyük işlem, Türk Telekom'un Türkiye Varlık Fonu tarafından 1,65 milyar dolar karşılığında satın alınması oldu. 

İşlemlerin büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli başlangıç aşamasındaki girişimlerde gerçekleşti. Toplam işlem sayısının yüzde 73'üne karşılık gelen, işlem değeri 10 milyon doların altında olan 295 işlem, toplam işlem hacminin yalnızca yüzde 4'ünü temsil etti. Tüm işlemler dahil ortalama işlem büyüklüğü 27 milyon dolar oldu.

Finansal hizmetler, teknoloji ve telekom sektörleri öne çıktı

Teknoloji ve finansal hizmetler, 2022'de toplam işlem sayısının yüzde 27'sini oluşturarak işlem sayısı bakımından ilk sıralarda yer aldı. Teknoloji odaklı işlemler 70 adet işlemle önceki yıla benzer şekilde 2022'de yatırımcıların ilgisini çekmeye devam etti. Teknoloji ve e-ticaret sektörlerine yönelik girişim sermayesi yatırımlarının, yazılım, ödeme sistemleri ve yapay zeka tabanlı teknolojiler gibi ilişkili sektörlerin gelişimine de katkıda bulunduğu görüldü. Finansal hizmetler 46 işlem ve 1,8 milyar dolar ile işlem hacminde başı çekerek, yıllık toplam işlem hacminin yüzde 16'sını oluşturdu. 

TVF - Türk Telekom işlemi, telekom sektöründe yüzde 92’lik oranla aslan payını alan işlem oldu. Bununla birlikte enerji sektörü yaklaşık 640 milyon dolarlık 29 işlem ile yatırımcılardan ilgi gören sektörlerden biri oldu.  Yatırımcıların, enerji dönüşümü ve düşük karbonlu sürdürülebilirlik hedefleri çerçevesinde enerji sektöründe birleşme ve satın almalara yönelmesi sonucu yenilenebilir enerji sektörüne ilginin arttığı görüldü. Önümüzdeki dönemde daha fazla yatırımcının, işletmelerine ESG (Çevresel Sosyal Yönetişim) kriterlerini dahil etmek üzere yeşil enerji işlemlerini hedefleyeceği öngörülüyor. 

Bunun yanı sıra internet ve mobil hizmetler (44), e-ticaret (24) ve imalat (23) sektörleri yatırımcılardan yoğun ilgi görmeye devam etti.